OKUDUĞUNUZ HABERLERİN DOĞRULUĞUNDAN NASIL EMİN OLURSUNUZ?
Hepimiz günün birçok saatinde interneti farklı amaçlarla kullanıyoruz. Bu amaçlardan belki de en önemlisi bilgi ve habere hızlı ve kolayca ulaşabilme isteğidir. Geleneksel medya araçlarından farklı olarak internet arayıcılığıyla haberlere gün içerisinde anında ulaşabilme imkanına sahibiz. Sosyal ağlarda kullanıcıların haberleri diğer kullanıcılara duyurma dürtüsünden yola çıkan bu durumda önemli olan haberi en hızlı şekilde duyurmaktır. İnternetin hızlı erişim yönü onu cazip hale getirdiği kadar bilgi kirliliğine ve yalan habere de aynı oranda ortam hazırlamaktadır. İnternetten eriştiğimiz bilgiler ile yaşantımızı şekillendirdiğimiz bu dönemde doğru bilgi ve habere ulaşmak her kullanıcı için çok önemli. Bu yazıda sizlere doğru haber kaynaklarına ulaşma ve teyit etme yollarını paylaşacağız.
- Aynı Haberi Farklı Kaynaklardan Araştırın
İnternet geniş bir kullanıcı ağına ulaşmaya imkân verdiğinden çok farklı amaçlarla kullanılabilmektedir. Dikkat çekici başlıkla yapılan bir haber; bazen reklam, bazen ise yanıltma, nefrete yönlendirme ve kışkırtma amaçlı üretilebilmektedir. Bu yalan habere hem sosyal ağlardan hem de internet haber sitelerinden ulaşılabilmektedir. Bu durumda kullanıcıların yapması gereken ilk şey haberin doğruluğunu teyit etmektir.
Aynı haber, farklı kaynaklardan incelenmeli ve güvenilir kaynaklarda yer alıp almadığı teyit edilmelidir. Farklı kaynaklardan araştırmak en iyi doğrulama yöntemidir.
- Haberin Çıkış Noktasını Bulun
Bir haberin çıkış noktası güvenilirliği açısından çok önemlidir. Haberi ilk kim paylaştı? Paylaşan kaynak habere nasıl ulaştı? Güvenilir mi? Bu soruları araştırarak bir haberin güvenilirliği tespit edilebilir. İnternette yayılan yazıyı kimin yazdığı ve yazan kişinin vasfı ile kaynakları da bu anlamda önemlidir.
- Görsel, Tarih ve Yayınlandığı Siteye Dikkat Edin
Reklam amaçlı olduğu kadar manipülasyon, kışkırtma ve parodi amacıyla da haberler yapılabilmektedir. Haberin güncelliğini ve paylaşıldığı sitenin mutlaka hakkında kısmını kontrol edin. Hakkında, iletişim bilgisi ve kaynakçası olmayan web sitelerine itibar etmeyin. Sosyal ağların ortaya çıkışıyla kışkırtma ve parodi amaçlı görsellerin paylaşımında artış görülmektedir. Görseller aynı zamanda birer kanıt niteliği taşıdığından haberde kullanılan görselin o habere ait olduğunu ve gerçekliğini doğrulayın.
- İçeriğin Gerçekliğini Sorgulayın
Bazı web siteleri tıklanma oranlarını arttırmak veya kullanıcıları kışkırtmak için sahte haber üretebilirler. Abartılmış, gerçek dışı bir dil kullanılan haber başlıklarına tıklarken dikkat edin. Haber metninde yer alan ifadelerin profesyonel, bilgi verme amaçlı ve tarafsız olduğuna emin olun. Sosyal ağlarda kullanıcılar tarafından metin şeklinde paylaşılan haberlerin kaynağını sorgulamayı unutmayın.
İnternette yer alan sahte / yalan haberler özellikle sosyal ağların ortaya çıkışıyla yükselmeye başlamıştır. Sıradan internet kullanıcılarının da haber paylaşabilmesiyle gündem belirleme ve algı oluşturma kolaylaşmıştır. Bu nedenle bir haberi sosyal ağlar arayıcılığıyla paylaşıp yayılmasını sağlamadan önce doğruluğunu teyit etmek önemlidir. Yalan / sahte haber ve bilgilerin yayılışının hızlanması güvenli web ve doğru haber ihtiyacını da arttırdığından yeni platformlar ortaya çıkmıştır. Haber doğrulama platformlarını kullanarak doğruluğundan emin olmadığınız haberleri hem teyit edebilir hem doğrusunu paylaşabilirsiniz.
Kullanabileceğiniz birkaç haber doğrulama platformu şunlardır:
Türkiye
- Doğruluk Payı (www.dogrulukpayi.com)
- Doğrula (www.dogrula.org)
- Malumatfuruş (www.malumatfurus.org)
- Teyit Medya (www.teyit.org)
- Yalansavar (www.yalansavar.org)
- Evrim Ağacı (www.evrimagaci.org)
Dünya
- Snopes (www.snopes.com)
- Politifact (www.politifact.com)
- FactCheck (www.factcheck.org)
- Full Fact (www.fullfact.org)
- CNN Reality Check
- BBC Reality Check
Bu platformlarda yer alan haberlerin hem gerçekliğini hem var olan haberin nasıl çarpıtıldığını görebilirsiniz. Sadece haber değil; her türlü söylenti ve şehir efsanesinin doğrusuna da ulaşabilirsiniz. Bir haberi sosyal ağlarınızda ve çevrenizle paylaşmadan bu şekilde kontrol ederek yanlış haberin yayılmasının önüne geçebilir ve doğru haberin duyulmasını sağlayabilirsiniz.
Kaynakça
- Kavaklı, N. (2019). Yalan Haberle Mücadele ve İnternet Teyit/Doğrulama Platformları. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1).
- List of fact-checking websites. (2020, 8 Eylül). Wikipedia, The Free Encyclopedia içinde.
20 Eylül 2020 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_fact-checking_websites adresinden erişildi
- Ünver, H.A. (2020). Türkiye’de Doğruluk Kontrolü ve Doğrulama Kuruluşları. Siber Politikalar ve Dijital Demokrasi. Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Derneği
İlk yorum yapan siz olun