1758 yılında Nottingham’da Ned Ludham isimli bir işçi makineler ve onların iş piyasasına getirdiği yeniliklerden sonra dokuma tezgahlarını tahrip ederek makineleşmeye karşıt hareketlerden biri olan “Luddizm” akımını başlatmış oldu. 18. yüzyıl boyunca İngiltere ve Hollanda’da yaygın olarak görünen bu hareket uzun süre toplumsal sarsıntılara yol açtı. 1769 yılında İngiltere Parlamentosundan çıkan ve makinelere zarar verenlere ,idam dahil, ağır cezalar vermeyi içeren yasa çıkması bile bu hareketin yayılmasını önleyemedi. Kazanılması imkansız olan bir savaşa giren İngiliz ve Flemenk işçiler ise tarihin tozlu sayfalarında yerini aldı.
Değişim ve yenilik kaçınılmaz olsa bile bu değişim hareketlerinin statüko ile yaşadığı çekişme ve uzun dönemde yakaladığı denge, sağlıklı bir ilerlemenin kilit noktası olabiliyor. Ludizm hareketi de ilerleyen dönemlerde işçilerin sosyal haklarını kazanması için bir dayanak noktası oluşturdu.
Kapıdaki tehlike
Yeni olan “futurist” kavramına çok çabuk alıştık. Çağımızın Jules Verneleri son birkaç on yılın en popüler isimleri oldular. Futuristlerin yaptığı gelecek tahminlerinin kesiştiği bir nokta var: İnsan ömrü uzuyor. Tarihsel olarak baktığımızda da son 300 yılda yaşanan teknolojik gelişmelerin insan ömrünü uzattığı bir gerçek. Günümüzde bunun karşılıklarını yeni görmeye başlasak da insan ömrünün uzaması ile insanların 2-3 farklı meslek yapacağı, 60’lı yaşların yeni orta yaş olduğu fazlasıyla konuşulan konular olmaya başladı. Bunların önümüzdeki dönemlerde getireceği avantaj ve dezavantajlar olacaktır. Artan, yaşlanan nüfus ve teknolojinin iş pazarında kas gücüne dayalı işleri devralması da gelecekte yeni-luddizm dönemlerine açık olduğumuzu da gösteriyor.
Neofobikler
Neophobia (Yunanca neos, yeni ve phobein korku) yeni olan her şeyin korkusuna denir. Değişiklik korkusu olarak da adlandırabileceğimiz bu korku çeşidi, olabilecek olan her türlü değişime karşı gösterilen mental ve fiziksel dirençtir. İçsel ve dış nedenlerle tetiklenen bu yeni korkusunun ortaya çıkmasını dışsal olarak; ekonomik, politik ve sosyal istikrarsızlıklar içsel olarak ise; esnek olmayan sinir sistemi, sert terbiye, muhafazakar geçmişe neden olur. Yeni korkusu kendini farklı biçimlerde gösterebilmektedir; Technophobia (yeni teknoloji korkusu), Gnoziofobiya (yeni bilgi korkusu), Futurofobiya (geleceğin korkusu), Ergaziofobi (işten korkma), Gıda Neofobi (yeni bir yemek yeme korkusu) bunlardan bazılarıdır.
Yaşlılık ve Güvenli Alan
Neofobi yani yenilik korkusu özellikle yaşlılık ile özdeşleşen bir kavram. Obsesif bir davranış bozukluğu sonucu insanların kendilerini yeni deneyimlerden uzak tutması ve kendileri için yarattıkları bir güvenli bölgede yaşamaları olarak tanımlanan Neofobi, özellikle ilerleyen yaşlarda insanların ağır psikolojik sorunlar yaşamasına sebep oluyor. İstanbul Üniversitesi Profesörlerinden Sedat Özkan Yaşlılar Haftasında yaptığı konuşmada yaşlanmayı; üretkenlik, sevme, öğrenme kapasitesinin erozyona uğraması olarak tanımlıyor. Yakın dönemde gerçekleştirilen Yaşlanma Psikolojisi Kongresinde Prof Dr. Nevzat Tarhan ise Neofobi tanımı üzerinden “ Neofobisi olan bir kimse evinin konfor alanından çıkmaz. Devamlı aynı yerlere oturur, dışarı çıksa dahi hep aynı yollardan gider, aynı şeyleri yer ve aynı alışkanlıklara devam eder. İleri yaştaki insanın yeni deneyimlere açık olması gerekiyor. Yeni deneyimlere açık olmayı bir davranış modeli olarak benimsemez ise ileri yaşta neofobik olur ve hızla çöker.” dedi. Özellikle 65 yaş ve üzerinde olan kişilerde fiziksel rahatsızlıklarla birlikte, sosyoekonomik düzeyde düşüklük, yalnızlık, eşini kaybetmenin verdiği acı, emekli olmak ve daha rutin bir hayat Neofobi’yi tetiklemektedir.
Gıda Neofobisi
Gıda neofobisi aslında yeni korkusunun en yaygın hali ve çoğu kişinin farkında olmadan paylaştığı bir ortak nokta. Küçük çocuklarda genellikle yeni bir yemek fobisi veya yemek seçicilik olarak görülse de yetişkinlerde egzotik ülkelerin mutfaklarından kaçınmak olarak karşımıza çıkıyor. Her ne kadar yiyecekte yenilik korkusu, bireyi yeni yiyeceğin potansiyel zararlarına karşı korumuş olsa da, zamanla bireyin beslenme döngüsünü kısıtlamaktadır. Özellikle de gastronomi biliminin gelişmesiyle beslenme alışkanlıkları da her geçen gün değişmektedir. Etnik mutfak, füzyon mutfak, moleküler mutfak gibi akımlar ile yiyecek ve içecek endüstrisi dönem dönem yeni akımlara ev sahipliği yapmaktadır. Ancak yiyecek ve içecek sektöründe meydana gelen yenilikler her zaman karşılık bulamayabilmektedir
Referanslar:
CEYLAN, Veli, and Semra AKAR ŞAHİNGÖZ. “Yetişkin Bireylerde Gıda Neofobi Düzeyinin Belirlenmesi (Determination of Food.” Studies 7.2: 772-784.
Neofobi, Restoranları Deneyimleyen Misafirlerin, and Neofili Düzeylerinin. “Türk Turizm Araştırmaları Dergisi.” Journal of Turkish Tourism Research 4.2 (2020): 1592-1606.
YİĞİT, Serkan, and Murat DOĞDUBAY. “Tüketicilerin Yiyecekte Yenilik Korkusu Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma.” Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research 4.1: 1-16.
http://www.aktuelpsikoloji.com/neofobi-yenilik-korkusu-nedir-6968h.htm
İlk yorum yapan siz olun