İngilizcede karşımızı çıkan iki kelime, Expat ve Immigrant. Türkçe’de, genellikle ikisine de “Göçmen” diyerek işin içinden kolayca sıyrılabiliyoruz. Ancak, Expat teriminin, İngilizce’de özellikle beyaz yakalı, ayrıcalık sahibi bir grubu tanımlamak adına kullanılması temel bir soruyu akla getiriyor: (Immigrant’ı Expat’tan ayıran nedir? Dilde kendini gösteren bu ayrışmalara daha detaylı bakalım istiyorum. Karşımıza daha çok iş hayatına özgü bir terim olarak çıkan ‘‘Expat’’’ kavramı, Oxford sözlüğünün en basit aktarımıyla, anavatanın dışında yaşayan kişi anlamına geliyor. Genellikle kullanım pratiği, anavatanı dışında yaşayan kişilerin profesyonel motivasyonlarla başka ülkelere çalışmaya gitmesi, ya da diğer bir anlamıyla, şirketleri tarafından, belirlenen süre dilimlerinde başka bir ülkeye gönderilmesi anlamına geliyor. Şirketler tarafından gönderilmesi durumu ise “Expatriate” terimiyle açıklanıyor.
Guardianve Eurobabble’da bu konuda yazılan makalelerden yararlanarak, şu örnekle açıklayabiliriz: Örneğin, Avrupa ülkelerinden bir kişi çalışmak için başka ülkeye gittiğinde ‘‘Expat’’ denilirken, Avrupa dışındaki Asya, Afrika veya Doğudaki ülkelerinden gidenler için, ‘‘Immigrant’’ kullanılıyor. Bu durum, temel olarak Avrupa Merkezcilik (Eurocentrism) ve kolanyalizm nedeniyle eleştirilen konulardan biri. Bazılarına göre de bu iki terimin farklı anlamlara gelmesinin, ayrıştırıcı bir rolü yok, çünkü Expat kavramı, kişilerin aldıkları maaşların fazla olması, profesyonellik, eğitim seviyisi ve şirketilerin ayrıca, Expat’ın tüm masraflarının karşılaması gibi sebepler nedeniyle bu şekilde adlandırılmasının ayrımcı bir pratik olmadığını savunanlar da var.
Temel mesele, Expat dediğimiz grubun şimdilerde ise eve dönüşle yüzleşiyor olması. Oliver Williams’ın, Forbes’de “Yabancı Ülkede Yaşayanlar, Meteliksiz ve Uzak: Neden yabancı işçiler eve dönüyor?” (Expat, Broke And Remote: Why Foreign Workers Are Coming Home?) başlıklı yazısında bu eve dönüşün nedenleri irdeleniyor. Williams’ın yazıda belirttiği noktalardan biri, ülkesinden profesyonel amaçlarla başka ülkelere giden (Expat) için, pandemiyle birlikte bir devrin kapandığını ve bunun da bu gruplar adına daha az fırsat anlamına geldiğini vurguluyor. Çok uluslu şirketlerde, kariyer hedefleri olanlar ve hali hazırda olanlar için de durum tersine dönmüş durumda. Yazıda belirtilen bir diğer nokta ise, Körfez bölgesinde çok uluslu şirketler için personel alımının durduğunu üzerine. İçinde bulunduğumuz süreçte, çok uluslu şirketlerin küreselleşmesinin aksine yerelleşme adımlarını Williams yazısında şu sözlerle belirtiyor:
Hong Kong’un göçmenlik departmanı tarafından profesyonel işler için verilen vize sayısı, bu yılın Ocak ayından Haziran ayına kadar yüzde 60’tan fazla düştü. Bir başka Körfez gurbetçi cenneti olan Kuveyt, daha fazla yerli istihdam etmek istediği için bakanlıklardaki yabancı personelin yarısını işten çıkaracağını söylüyor. Dünyanın en pahalı beşinci şehri olan Singapur, yabancı işçiler için istihdam izinlerini sıkılaştırdı. Aralık ayından itibaren, Singapur’daki firmalar yalnızca ayda en az 5.000 Singapur doları- yaklaşık 3.717 Amerikan doları kazanan yabancıları işe alabiliyor ve bunun ilk şartı yerel halka ilk etapta öncelik vermek. Bloomberg, Singapur’da 47 şirketin şüpheli ve ayrımcı işe alma uygulamaları nedeniyle izleme listesinde olduğunu söylüyor. Pek çok çokuluslu şirket davayı takip ediyor ve bu kapsamda yabancı işçiler genellikle daha ucuz emek, dil bilen ve daha uzun sürelerde işlerde kalmayı tercih eden yerlilerle değiştiriliyor. Mart ayında, havayolları uçuşları durdururken, çok uluslu şirketler, personeli eve götürmek için özel jetlere milyonlar harcadı.
Oliver Williams
Mülteciler ve sığınmacılar dışında, aslında başka bir ülkede kendi istekleri doğrultusunda belirli nedenlerle yaşayan her birey için temel problemler az çok aynı ve eve dönüş kararında etkili. Aynı zamanda sağlık hizmetlerinden yararlanamama, işsizlik, evsizlik gibi unsurların belirleyici rolünün yanı sıra, yeni dönemde, çokuluslu şirketleri yakından etkileyen bu eve dönüş çağının politikaları da kurumsal kültürde oluşmuş durumda gözüküyor. Bu noktada bu içe kapanmanın, teknolojiyle aşılıp aşılamayacağı veya kalıcı hasarlarının olup olmayacağı ise merak konusu.
Kaynaklar:
*Bu yazı, Oliver Williams’ın, Forbes’de ‘‘Expat, Broke And Remote: Why Foreign Workers Are Coming Home?’’:‘‘Yabancı Ülkede Yaşayanlar, Meteliksiz ve Uzak: Neden yabancı işçiler eve dönüyor?’’ 28 Ağustos 2020 tarihli başlıklı yazısından yararlanılarak yazılmıştır.
İlk yorum yapan siz olun